Mogen vrouwen reizen zonder mahram?

Mening 1: Het is voor de vrouw toegestaan om zonder mahram te reizen voor Hajj

Deze mening omvat het reizen met een groep. Dit is een manier om het verrichten van de Hajj toch mogelijk te maken als een mahram of echtgenoot niet beschikbaar is.

Het is de mening van onder anderen: 'Ata, Muhammad ibn Sireen, Hasan al-Basri, Imam Malik, Imam al-Awza'ee en Imam Shafi'i.

حدثنا أبو بكر قال نا وكيع عن يونس عن الزهري قال: ذكر عند عائشة " المرأة لا تسافر إلا مع ذي محرم " فقالت عائشة: ليس كل النساء تجد محرما.
[المصنف - ابن أبي شيبة الكوفي - ج ٤ - الصفحة ٤٧٨]

Het werd genoemd bij 'Aisha dat een vrouw niet mag reizen behalve met een mahram. 'Aisha zei: "Niet alle vrouwen kunnen een mahram vinden." [Musannaf Ibn Abi Shaybah - Deel 4 - Pagina 478]

أخبرنا مسلم عن ابن جريج قال سئل عطاء عن امرأة ليس معها ذو محرم ولا زوج معها ولكن معها ولائد وموليات يلين إنزالها وحفظها ورفعها؟ قال: نعم. فلتحج.
[المصنف - ابن أبي شيبة الكوفي - ج ٤ - الصفحة ٤٧٧]

'Ata werd gevraagd over een vrouw die geen mahram of echtgenoot heeft, maar wel jonge dienaren en vrouwelijke slaven die haar kunnen helpen en haar veilig kunnen houden. Hij zei: 'Ja, laat haar de Hajj verrichten.'" [Kitab Al-Umm - Imam Shafi'i - Deel 2 - Pagina 127]

حدثنا أبو بكر قال نا هشيم عن يونس عن ابن سيرين قال: تخرج في رفقة فيها رجال ونساء، وتتخذ سلما تصعد عليه، ولا يقربها الكاري.
[المصنف - ابن أبي شيبة الكوفي - ج ٤ - الصفحة ٤٧٧]

Muhammad ibn Sireen zei: "Ze reist met een groep waarin zowel mannen als vrouwen zijn, en ze maakt gebruik van een trap om op te stijgen (om op haar rijdier te komen), en de (mannelijke) eigenaar (van het rijdier) komt niet in de buurt.'" [Musannaf Ibn Abi Shaybah - Deel 4 - Pagina 477]

حدثنا أبو بكر قال نا جرير عن ابن شبرمة قال: كان الحسن بن أبي الحسن يرخص للمرأة التي لم تحج قط أن تحج مع المرأة التي معها محرم.
[المصنف - ابن أبي شيبة الكوفي - ج ٤ - الصفحة ٤٧٧]

Al-Hasan ibn Abi al-Hasan (Hasan al-Basri) stond het toe dat een vrouw die nog nooit de Hajj had verricht, samen met een vrouw op Hajj gaat die wel een mahram bij zich heeft. [Musannaf Ibn Abi Shaybah - Deel 4 - Pagina 477]

وَاخْتَلَفَ أَهْلُ الْعِلْمِ فِي الْمَرْأَةِ إِذَا كَانَتْ مُوسِرَةً وَلَمْ يَكُنْ لَهَا مَحْرَمٌ هَلْ تَحُجُّ ‏.‏ فَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ لاَ يَجِبُ عَلَيْهَا الْحَجُّ لأَنَّ الْمَحْرَمَ مِنَ السَّبِيلِ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَِّ ‏:‏ ‏(‏ لِمَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً ‏)‏ فَقَالُوا إِذَا لَمْ يَكُنْ لَهَا مَحْرَمٌ فَلاَ تَسْتَطِيعُ إِلَيْهِ سَبِيلاً ‏.‏ وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِيِّ وَأَهْلِ الْكُوفَةِ ‏.‏ وَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ إِذَا كَانَ الطَّرِيقُ آمِنًا فَإِنَّهَا تَخْرُجُ مَعَ النَّاسِ فِي الْحَجِّ ‏.‏ وَهُوَ قَوْلُ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ وَالشَّافِعِيِّ ‏.‏

Imam Tirmidhi zei: "De mensen van kennis verschilden van mening over de vrouw die financieel in staat is, maar geen mahram heeft om de Hajj mee te verrichten. Sommigen onder hen verwezen naar de vers: 'Voor wie er een weg naartoe kan vinden'. Volgens hen, als zij geen mahram heeft, is zij hiertoe niet in staat (en daardoor niet verplicht om Hajj uit te voeren). Dit is de mening van Sufyan al-Thawri en de geleerden van Kufa. Andere geleerden zeiden dat als de weg veilig is, zij met de mensen (in een groep) op Hajj kan gaan. Dit is de mening van Malik bin Anas en Al-Shafi'i." [Commentaar op Sunan Tirmidhi 1169]

Imam Malik en Imam Shafi'i staan het toe dat een vrouw in een groep op de verplichte Hajj gaat. Zij geven als bewijs dat de Sahabi 'Umar toeliet dat de vrouwen van de Profeet (ﷺ) in een groep op Hajj konden gaan.

'Umar stond (tijdens zijn khaliefschap) de vrouwen van de Profeet (ﷺ) toe Hajj te verrichten en hij zond met hen 'Uthman bin 'Affan en 'Abdur-Rahman bin 'Awf als begeleiders. [Sahih al-Bukhari 1860]

قال فهل عليه أن يحج معها؟ قلت: لا والاختيار له أن يفعل وقل مسلم يدع ذلك إن شاء الله فإن لم يفعل لم أجبره لم عليه وإذا وجدت نسوة ثقات حجت معهن وأجبرت وليها على تركها والحج مع نسوة ثقات إذا كانت طريقها آمنة من كان وليها زوجها أو غيره
[اختلاف الحديث - الإمام الشافعي - الصفحة ٥١٤]

Imam Shafi'i zei: "Haar echtgenoot of een andere van haar mahrams heeft de keuze om met haar mee te gaan op Hajj. Het is niet verplicht voor hen om dit te doen. Als zij een betrouwbare groep vrouwen vindt waarmee ze de Hajj kan verrichten, moet hij (echtgenoot) haar dit toestaan. Ze reist dus met een groep betrouwbare vrouwen als de weg veilig is." [Ikhtilaaf al-Hadith - Imam Shafi'i - Pagina 514]

Daarnaast zegt Imam Shafi'i ook dat hij van mening is dat een vrouw alleen mag reizen als het om een verplichte reis zoals de Hajj gaat.

وكانت المرأة تجدهما وكانت مع ثقة من النساء في طريق مأهولة آمنة فهي ممن عليه الحج عندي والله أعلم وإن لم يكن معها ذو محرم لان رسول الله صلى الله عليه وسلم لم يستثن فيما يوجب الحج إلا الزاد والراحلة، وإن لم تكن مع حرة مسلمة ثقة من النساء فصاعدا لم تخرج مع رجال لا امرأة معهم ولا محرم لها منهم، وقد بلغنا عن عائشة وابن عمر وابن الزبير مثل قولنا في أن تسافر المرأة للحج وإن لم يكن معها محرم
[كتاب الأم - الإمام الشافعي - ج ٢ - الصفحة ١٢٧]

Imam Shafi'i zei: "Als een vrouw hem (de Hajj) kan bereiken en zij reist met betrouwbare vrouwen op een veilige en bewoonde route, dan geldt zij voor mij als iemand die de verplichting van Hajj heeft, en Allah weet het beste, zelfs als zij geen mahram bij zich heeft. De Boodschapper van Allah (ﷺ) heeft geen uitzondering gemaakt op wat de Hajj verplicht stelt, behalve wat betreft de kosten en het vervoermiddel. Als zij niet met een betrouwbare, vrije, moslim vrouw reist en enkel met mannen zonder enige vrouwelijke metgezellen of mahram, dan is het niet toegestaan om met hen te reizen. Het is ons ook bekend van 'Aisha, Ibn 'Umar en Ibn Zubair dat zij het eens zijn met onze opvatting dat een vrouw de Hajj kan verrichten, zelfs als zij geen mahram bij zich heeft." [Kitab Al-Umm - Imam Shafi'i - Deel 2 - Pagina 127]

Imam Shafi'i zegt dat een vrouw ook samen met een andere vrouw op Hajj kan gaan, dus zonder dat er sprake moet zijn van een groep.

قال فهل عليه أن يحج معها؟ قلت: لا والاختيار له أن يفعل وقل مسلم يدع ذلك إن شاء الله فإن لم يفعل لم أجبره لم عليه وإذا وجدت نسوة ثقات حجت معهن وأجبرت وليها على تركها والحج مع نسوة ثقات إذا كانت طريقها آمنة من كان وليها زوجها أو غيره
[اختلاف الحديث - الإمام الشافعي - الصفحة ٥١٤]

Imam Shafi'i zei: "Wat betreft de regel dat het verboden is voor een vrouw om zonder mahram te reizen, geldt dit alleen voor niet-verplichte reizen. De Boodschapper van Allah (ﷺ) legde uit dat de straf voor de ongehuwde ontuchtpleger honderd zweepslagen en een jaar verbanning is, waarbij verbanning ook reizen kan inhouden. De Boodschapper (ﷺ) verbood ook dat een vrouw alleen zou zijn met een man die geen mahram is. In het geval van verbanning zou ze alleen zijn met iemand die geen mahram is terwijl ze aan het reizen is. Dit wijst erop dat het verboden is voor een vrouw om te reizen in situaties die niet verplicht zijn. Er is zover ik weet geen onenigheid over het feit dat als een vrouw in een verre stad zonder heerser zou zijn en een overtreding zou begaan waarvoor zij gestraft zou moeten worden, of een recht of geschil tegen een moslim zou hebben, zij naar de heerser zou worden gebracht. Dit alles toont aan wat eerder is beschreven, namelijk dat het verboden is voor een vrouw om te reizen in situaties die niet verplicht zijn." [Ikhtilaaf al-Hadith - Imam Shafi'i - Pagina 514]

Imam Shafi'i stelt dat de regel 'niet reizen zonder mahram' alleen van toepassing is op niet-verplichte reizen. Volgens hem is het dus toegestaan om zonder mahram te reizen voor de verplichte Hajj, omdat dit een verplichting is waarvoor de regel niet geldt.

Hij noemt ook twee voorbeelden van andere verplichte reizen waarvoor de regel eveneens wordt opgeheven. Volgens Imam Shafi'i is het verboden om zonder mahram te reizen voor niet-verplichte zaken, zoals vakantie, werk of familiebezoek.

قال مالك في الصرورة من النساء التي لم تحج قط إنها إن لم يكن لها ذو محرم يخرج معها أو كان لها فلم يستطع أن يخرج معها أنها لا تترك فريضة الله عليها في الحج لتخرج في جماعة النساء
[موطأ مالك صفحة 329 جزء 1]

Imam Malik zei: "Wat betreft een vrouw die nog nooit de Hajj heeft uitgevoerd: als ze geen mahram heeft of als haar mahram niet in staat is om mee te gaan, mag ze haar verplichting niet opgeven. Ze zou dan met een groep vrouwen moeten reizen." [Al-Muwatta - Imam Malik - Deel 1 - Pagina 329]

Mening 2: Het is voor de vrouw in alle gevallen toegestaan om alleen te reizen als de weg veilig is

Hoewel deze mening niet afkomstig is van de Salaf Saliheen, hanteren sommigen deze op basis van een hadith die overgeleverd is door 'Adiy ibn Haatim. In deze hadith wordt vermeld dat een vrouw alleen van Hirah naar Mekka zou reizen.

`Adiy bin Haatim overleverde: Terwijl ik in de stad van de Profeet was, kwam er een man en klaagde bij hem (de Profeet (ﷺ)) over armoede. Toen kwam er een andere man en klaagde over diefstal (door bandieten). De Profeet zei: "Adiy! Ben je in Al-Hira geweest?" Ik zei: "Ik ben er niet geweest, maar ik heb ervan gehoord." Hij (ﷺ) zei: "Als je lang zal leven, zul je een dame zien in een Howdah (soort koets bovenop een rijdier) die van Al-Hira reist, veilig Mekka zal bereiken en de Tawaf zal uitvoeren, niemand vrezend behalve Allah." Adiy voegde toe: Ik zag een vrouw in een Howdah die van Al-Hira naar de Ka'ba reisde totdat ze de Tawaf uitvoerde, terwijl ze niemand anders vreesde dan Allah. [Sahih al-Bukhari 3595]

De overlevering duidt aan dat in de tijd van de Profeet (ﷺ), toen bandieten actief waren, de situatie zou veranderen, zodat het voor vrouwen veilig zou worden om naar Mekka te reizen.

De vrouw die in deze overlevering wordt genoemd, reisde van Al-Hira (een stad in Irak, nu bekend als Kufa) naar Mekka, een afstand van ongeveer 2.000 kilometer. Het is bijzonder dat, vlak na de dood van de Profeet (ﷺ), de wegen zo veilig waren dat een vrouw deze lange reis alleen kon maken.

Op basis van deze overlevering concluderen sommigen dat het toegestaan zou zijn voor een vrouw om te reizen voor vakantie of werk, zolang de weg veilig is. Deze mening wordt echter afgekeurd door de Salaf Saliheen. Volgens hen is het alleen toegestaan voor Hajj, mits de weg veilig is.

Mening 3: Het is voor de vrouw verboden om verder dan 80 kilometer te reizen zonder mahram

Deze mening wordt onder anderen aangehangen door Ishaq ibn Rahawayh en Ahl al-Raiyy.

Zij gebruiken de overlevering waarin staat dat een vrouw niet meer dan drie dagen zonder mahram mag reizen. Ze berekenen dat iemand in drie dagen te voet ongeveer 80 km zou afleggen.

Het probleem met dit argument is echter dat er andere overleveringen zijn die aangeven dat een vrouw zelfs niet alleen mag reizen voor twee, één, of zelfs een halve dag.

2 dagen De Profeet (ﷺ) zei: "De vrouw mag geen afstand van twee dagen reizen zonder een Mahram." [Sahih al-Bukhari 1864]

1 dag De Profeet (ﷺ) zei: "Het is niet halal voor een vrouw die in Allah en de Laatste Dag gelooft om een afstand van één (gehele) dag te reizen zonder mahram." [Al-Muwatta Boek 54, Hadith 38]

0,5 dag De Profeet (ﷺ) zei: "Het is niet toegestaan voor een moslimvrouw om een nachtreis te maken, behalve wanneer er een Mahram bij haar is." [Sahih Muslim 1339a]

Op basis van andere overleveringen die aangeven dat een vrouw geen nacht of dag alleen mag reizen zonder mahram, is het dus een incorrect standpunt om te stellen dat het toegestaan zou zijn als de vrouw binnen een bepaalde afstand reist.

Mening 4: Het is voor de vrouw haram om te reizen zonder mahram in alle gevallen

Andere geleerden, zoals Imam Ahmad en Ishaaq ibn Rahawayh, stelden dat een vrouw niet zonder mahram mag reizen, dus ook niet voor de Hajj.

[[١٣٧٩-] قلت: مسيرة كم لا تسافر المرأة إلا مع ذي محرم؟]
قال أحمد: لا تسافر سفراً١ وإن (كان) ٢ ساعة، في حديث ابن عباس رضي الله عنهما: "لا تسافر سفراً، وقال النبي صلى الله عليه وسلم: لا يخلُوَنَّ رجل بامرأة إلا ومعها ذو محرم"
[ص2093 - كتاب مسائل الإمام أحمد وإسحاق بن راهويه]

Ishaq ibn Mansour vroeg: "Hoe lang reist een vrouw zonder mahram?" Ahmad ibn Hanbal antwoordde: "Ze reist niet, zelfs al is het voor twee uur. Dat is volgens de hadith: 'De vrouw mag niet op reis zonder een Mahram'. En de Hadith: 'Een man mag niet alleen zijn met een vrouw behalve als ze vergezeld wordt door een Mahram'" [Masail al-Kawsaj - Nummer 1379]

قلت: امرأة موسرة ليس لها محرم؟
قال: المحرم من السبيل.
قال إسحاق: كما قال،١ وليس على المحرم بواجب حملها, ولكن يستحب له حملها, فإن لم يفعل, فأعطته من مالها فعليه حملها.
[ص2080 - كتاب مسائل الإمام أحمد وإسحاق بن راهويه]

Imam Ahmad werd gevraagd over de welgestelde vrouw die geen mahram heeft voor om mee op Hajj te gaan. Hij antwoordde: 'De mahram valt onder vermogen (dus ze heeft een excuus)'. [Masail al-Kawsaj - Nummer 1368]

Ishaaq ibn Rahawayh is het hierover eens met Imam Ahmad. Hij voegde eraan toe dat hij van mening is dat de mahram verplicht mee moet als de reis voor hem wordt bekostigt door de vrouw.

قال إسحاق: كما قال،١ وليس على المحرم بواجب حملها, ولكن يستحب له حملها, فإن لم يفعل, فأعطته من مالها فعليه حملها.
[ص2080 - كتاب مسائل الإمام أحمد وإسحاق بن راهويه]

Ishaq ibn Rahawayh zei: Zoals hij (Ahmad) zei, en het is voor de mahram niet verplicht om met haar mee te gaan op eigen kosten, maar het is aanbevolen voor hem om dit wel te doen. En als ze het voor hem bekostigt, dan moet hij met haar mee. [Masail al-Kawsaj - Nummer 1368]

Echter is Ishaaq ibn Rahawayh van mening dat als Mekkah op een kortere afstand is dan 80 km, dat de vrouw in dat geval wel voor Hajj mag reizen zonder mahram. Als het op een verdere afstand is dan dat, dan is ze volgens hem niet verplicht om Hajj uit te voeren. En dezelfde mening wordt aangehangen door Ahl Raiyy.

Meest correcte mening

De meest correcte mening over het reizen zonder mahram voor een vrouw, ongeacht haar leeftijd, is dat het haram is, zelfs als de reis slechts twee uur duurt of korter is dan dat. Zowel jonge als oude vrouwen kunnen de Hajj verrichten met een groep of met een andere vrouw.

Ook voor 'Umrah geldt dat het voor een vrouw haram is om zonder mahram of met een groep te reizen, omdat 'Umrah niet verplicht is.

Geen enkele geleerde onder de Salaf Saliheen heeft een fatwa uitgesproken die toestaat dat een vrouw zonder mahram reist voor werk of toerisme.